Stare Miasto (Gdańsk)

Stare Miasto na mapie Śródmieścia.

Plan Starego Miasta

Kanał Raduni

Ratusz Starego Miasta

Wieżowce na Starym Mieście

Pomnik Poległych Stoczniowców 1970

Dworzec Gdańsk Główny

Stare Miasto (niem. Altstadt) – część gdańskiej dzielnicy Śródmieście. Jest to najstarszy obszar miasta.

Stare Miasto uzyskało lokację miejską w 1236 roku, ponowne nadanie praw miejskich przed 1263 rokiem, zdegradowane w 1308 roku.

Historyczna tkanka miejska została zniszczona w wyniku II wojny światowej. Obszar jest mylony z położonym nieopodal Głównym Miastem, na którym znajduje się większość gdańskich zabytków. Stare Miasto ma charakter usługowo-mieszkalny.

Na terenie Starego Miasta żył i pracował astronom Jan Heweliusz.

W 1959, w znajdującym się przy ul. Garncarskiej klubie „Rudy Kot”, odbył się pierwszy w Polsce koncert rockandrollowy.

Położenie

Stare Miasto znajduje się w północnej części dzielnicy Śródmieście. Graniczy z osiedlami administracyjnymi: Aniołki oraz z Młyniskami, a dokładniej z Młodym Miastem. Na południowym wschodzie styka się z Motławą. Od południa poprzez ulicę Podwale Staromiejskie graniczy z Głównym Miastem, a od zachodu z Nowymi Ogrodami i Grodziskiem. Przez Stare Miasto przepływa Kanał Raduni tworząc małą wyspę.

Wyróżnia się trzy obszary historyczne Starego Miasta:

• Brama Oliwska – obszar na północnym krańcu Starego Miasta w miejscu dawnej bramy miejskiej.
• Osiek – obszar mieszkalny w ostatnim zakolu Kanału Raduni.
• Zamczysko – rejon położony nad Motławą, tereny nieistniejącego zamku krzyżackiego (wraz z późniejszą Wiadrownią).

Rys historyczny

Dawne nazwy – Gyddanyzc Urbs 999, Castrum Kdanzc 1148, Danzer [koniec XII w.], Dy Alde Stat 1348, Alde Stad Zcu Danczk 1374, Altestatt Danczke 1454, Altstadt 1910.

• ok. 1050 – lokacja grodu
• I połowa XII wieku – osadnictwo słowiańskie na terenie Osieka (po opanowaniu grodu przez Bolesława Krzywoustego)
• II połowa XII wieku – pierwsi osadnicy niemieccy w okolicach współczesnego kościoła Św. Katarzyny
• 1223 – lokacja miasta na prawie lubeckim
• 1308–1377 – podległe komturowi gdańskiemu
• 1377 – lokacja na prawie chełmińskim
• 1433 – otoczona palisadą i rowem
• 1454 – zgodnie z przywilejem zostaje podporządkowane Prawemu (Głównemu) Miastu, zachowując autonomię
• 1476–1493 – budowa, pod nadzorem Prawego Miasta i z jego wsparciem finansowym, fortyfikacji murowanych od zachodu i północy. Stare Miasto nie posiadało umocnień od południa (od strony Prawego Miasta).

Zabytki

• Ratusz Starego Miasta – budynek z 1589 roku zbudowany w stylu manieryzmu niderlandzkiego. Posiada zbiór zabytkowych obrazów w swoim wnętrzu.
• Wielki Młyn – średniowieczny młyn wodny z 1350 roku położony na wyspie Kanału Raduni. Był jedną z największych budowli produkcyjnych średniowiecznej Europy.
• Mały Młyn – gotycki budynek młyna wodnego nad Kanałem Raduni z ok. 1400 r.
• Dom Opatów Pelplińskich – kamienica w stylu manieryzmu niderlandzkiego położona przy ulicy Elżbietańskiej.
• Poczta Polska – budynek poczty polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku, miejsce walk toczonych 1 września 1939 r. pomiędzy pracownikami poczty i ponad 3 razy liczniejszymi niemieckimi oddziałami Policji Porządkowej (Schutzpolizei) oraz pododdziałami SS Wachsturmbann "E" i SS-Heimwehr.
• Dworzec Gdańsk Główny – historyzujący budynek dworca z 1900 roku wraz z wieżą zegarową o wysokości 50 metrów.
• Dom Kaznodziejów
• Domek ryglowy

Pomniki

• Pomnik Poległych Stoczniowców 1970 – monument na Placu Solidarności upamiętniający ofiary grudnia 70' wzniesiony w 1980 r.
• Pomnik króla Jana III Sobieskiego – pomnik na Targu Drzewnym z 1898 roku. Sprowadzony ze Lwowa.
• Pomnik Obrońców Poczty Polskiej – pomnik upamiętniający walki o pocztę polską.

Obiekty sakralne

• kościół św. Katarzyny z carillonem.
• kościół św. Bartłomieja
• kościół św. Jakuba
• kościół św. Elżbiety
• kościół św. Józefa
• kościół św. Brygidy

Transport

Przez zachodnią część Starego Miasta przebiegają droga krajowa nr 91 oraz droga wojewódzka nr 468. Na tym terenie łączą się ze sobą trasy tramwajowe z Wrzeszcza, Nowego Portu, Stogów, Łostowic i Siedlec.

Na Starym Mieście znajduje się stacja kolejowa Gdańsk Główny obsługująca połączenia kolejowe wszystkich typów. Jest ona również przystankiem kolejowym trójmiejskiej SKM.

W 2013 przez krótki czas funkcjonowała na obszarze dzielnicy pętla Stare Miasto. Po jej likwidacji uruchomiona została kursująca po Głównym i Starym Mieście okrężna linia autobusowa 100.

Linki zewnętrzne

• Galeria zdjęć historycznych